Deepfakes:  A mund ta besoni vërtet atë që shihni?

Nasibe Nur Karik

Edhe pse një fenomen jo shumë i njohur nga të gjithë deri më tani, Deepfake është bërë një mjet i fuqishëm dhe i diskutueshëm në peisazhin dixhital nga ekspertët. Por, çfarë është një deepfake dhe pse kanë rëndësi?

Mund të jeni ndeshur në internet me videot ku Mark Zuckerberg mburret se ka “kontroll të plotë të të dhënave të vjedhura të miliarda njerëzve” ose videon e një televizioni rus që transmetoi një video të rreme të presidentit Vladimir Putin ku shpalli luftën e plotë.

Deepfake AI është një lloj inteligjence artificiale që përdoret për të krijuar imazhe bindëse, mashtrime audio dhe video. Termi përshkruan si teknologjinë ashtu edhe përmbajtjen false që rezulton, dhe është një portmanto e të mësuarit të thellë (deep learning) dhe e rreme.

Deepfakes shpesh transformojnë përmbajtjen ekzistuese ku një person ndërrohet me një tjetër. Ata gjithashtu krijojnë përmbajtje krejtësisht origjinale ku dikush përfaqësohet duke bërë ose thënë diçka që nuk e ka bërë ose thënë.

Rreziku më i madh i paraqitur nga deepfakes është aftësia e tyre për të përhapur informacione të rreme që duket se vijnë nga burime të besueshme. Për shembull, në vitin 2022 u publikua një video e rreme e presidentit ukrainas Volodymyr Zelenskyy duke u kërkuar trupave të tij të dorëzoheshin.

Janë ngritur shqetësime edhe për mundësinë e ndërhyrjes në zgjedhje dhe propagandën zgjedhore. Ndërsa “deepfakes” paraqesin kërcënime serioze, ato gjithashtu kanë përdorime legjitime, të tilla si audio dhe video-lojëra, si dhe aplikacionet e mbështetjes së klientit dhe përgjigjes së telefonuesit, të tilla si përcjellja e thirrjeve dhe shërbimet e recepsionistit.

Një shpjegim teknik

“Deep learning” është një lloj i veçantë i mësimit të makinerive (machine learning) që përfshin “shtresa të fshehura”. Në mënyrë tipike, “deep learning” ekzekutohet nga një klasë e veçantë e algoritmit të quajtur një rrjet nervor, i cili është krijuar për të kopjuar mënyrën se si truri i njeriut mëson informacionin. Një shtresë e fshehur është një seri nyjesh brenda rrjetit që kryen transformime matematikore për të kthyer sinjalet hyrëse në sinjale dalëse (në rastin e falsifikimit të thellë, për të kthyer imazhet reale në imazhet e rreme). Sa më shumë shtresa të fshehura të ketë një rrjet nervor, aq më “i thellë” është rrjeti.

Efekti mbrojtës i njohurive mediatike

Në shoqërinë e sotme, shumica dërrmuese e njerëzve marrin informacionin e tyre për botën dhe formulojnë opinione të bazuara në përmbajtje nga interneti. Në thelb, edukimi mediatik pajis individët me aftësi dhe njohuri të nevojshme për të lundruar në peizazhin dixhital dhe njohur ekzistencën e deepfake. Ai i fuqizon ata të jenë konsumatorë kritikë të medias dhe të marrin vendime informuar mbi autenticitetin e përmbajtjes që hasin.

Në të njëjtën kohë, edukimi mediatik nxit një ndërgjegje më të thellë të sfidave të lidhura me deepfake. Ai informon individët rreth shqetësimeve etike dhe privatesisë që ky fenomen i teknologjisë mund të sjellë. Përmes një qasjeje të informuar, ata janë më të përgatitur për të menaxhuar rreziqet e mundshme dhe për të mbrojtur veten nga manipulimi i informacionit dhe presioni i privatësisë. Kështu, edukimi mediatik nuk ofron vetëm një mënyrë për të njohur deepfake, por gjithashtu krijon mjedisin e njohurive dhe aftësive për t’u përgjigjur në mënyrë efektive ndaj kësaj sfide teknologjike.

Duke pasur kujdes tek detajet shumë thjesht mund të verifikojmë nëse një video është deepfake ose jo. Për të filluar identifikimin e një deepfake mund të ndiqni këto hapa:

Verifikoni burimin: Identifikimi i burimit është një hap kritik. Burimi i një videoje ose imazhi është burimi më i rëndësishëm për të verifikuar autenticitetin. Nëse burimi është një media e njohur ose një institucion i besueshëm, atëherë është më e mundur që përmbajtja të jetë autentike.

Analizoni  paraqitjen e personazhit: Shqyrtoni me kujdes paraqitjen e personazhit në video ose imazh. Nëse zbuloni çfarëdo ndryshimi të dukshëm ose të çuditshëm, kjo mund të jetë një shenjë e mundshme e një deepfake pasi edhe një deepfake më i mirë ka disa ndryshime të vogla që mund të vihen re.

Shikoni gabimet teknike: Deepfake mund të ketë disa gabime teknike. Këto përfshijnë pasqyrimin e keq të dritës, përpikmërinë e çuditshme të fytyrës, ose mospërshtatja midis zërit dhe lëvizjes së buzëve. Shikoni për këto gabime teknike, sepse ato mund t’ju ndihmojnë të identifikoni një deepfake.

Në një botë ku informacioni dhe media luajnë një rol të rëndësishëm, edukimi mediatik është thelbësor për të siguruar që njerëzit të jenë të pajisur me aftësi të nevojshme për ta përdorur teknologjinë më të sigurt dhe për të mbrojtur veten nga manipulimi i informacionit. Deepfake mund të jetë një sfidë, por me edukimin mediatik, mund të jemi më të përgatitur për të ballafaquar këtë sfidë dhe për të mbrojtur integritetin tonë mediatik.

Referencat:

https://www.techtarget.com/ëhatis/definition/deepfake

https://security.virginia.edu/deepfakes

https://www.theguardian.com/technology/2020/jan/13/what-are-deepfakes-and-how-can-you-spot-them

https://www.rand.org/pubs/perspectives/PEA1043-1.html

Ky blog është konceptuar si hapësirë për studentët që të shprehin mendimet, ndjesitë, si dhe rekomandimet e tyre për aspekte të ndryshme që lidhen me edukimin mediatik dhe shoqërinë ku ata jetojnë. Ky blog është mbështetur financiarisht nga Zyra e Marrëdhënieve me Publikun e Ambasadës së SHBA-së në Tiranë, në kuadër të Projektit “Edukimi për Median dhe Informacionin për Mësuesit e Ardhshëm”. Opinionet, gjetjet, konkluzionet dhe rekomandimet e shprehura në këtë blog janë të autorëve dhe nuk përfaqësojnë domosdoshmërisht ato të Departamentit të Shtetit.