Roli i medias në proçesin e kujtesës kolektive

Renata BETI

Vlera e gazetarëve si komunitet duket jo në raportimin e ngjarjeve të përditshme, por në atë të disa ngjarjeve kyçe, ngjarjeve të papritura, të cilat i gjejnë gazetarët “të papërgatitur” dhe i detyrojnë ata të raportojnë nga këndvështrimi ekzistues profesional dhe kulturor që zotërojnë dhe brenda komunitetit në të cilin funksionojnë. E shkuara, ka qenë element retorik i komunikimit politik shqiptar, e përfshirë në sistemin dinamik të ndërveprimit midis aktorëve politik, medias dhe audiencës, të cilët kanë kontribuar në prodhimin, marrjen dhe interpretimin e saj.

Megjithatë, media si pasqyruese dhe ndërtuese e realitetit nëpërmjet “kornizimit” të ngjarjeve, e ka ndihmuar shoqërinë të orientohet duke ridimensionuar vazhdimisht njohuritë mbi çështje të caktuara dhe mundësuar pjesëmarrjen në një komunikim të hapur rreth saj. Pavarësisht nga marrëdhenia problematike e medias me historinë, e cila vjen prej faktit se ajo synon lajmin më të fundit, kanë kompetencë për të vendosur se cfarë ngjarjeje përbën lajm dhe tematika e së shkuarës në masmedia, në cilëndo forme që të paraqitet, i mundëson asaj një hapsirë vazhdimësie, lidhjen e së djeshmes me të sotmen, duke i dhënë trajtë asaj që e njohim si kujtesa kolektive e një shoqërie. Media shqiptare në raportimet e saj mbi figura kyçe të së kaluarës përdor një framë të caktuar, të ndikuar nga kultura historike-shoqërore ekzistuese, por edhe nga politika editoriale, duke e “rikonstruktuar” kësisoj vazhdimisht kujtesën kolektive shqiptare në lidhje me periudhat të caktuara të së shkuarës.

Media, ka një efekt të thellë për mënyren se si ne mësojmë për historinë. Ngjarjet e së shkuarës përgjithësisht na sillen bazuar tek një ideologji e veçantë ose nga një grup i caktuar politik. Historia duhet për tu kuptuar. Për fat të keq, kur ajo shkruhet ka edhe doza subjektivizmi që luajnë rol. Media është aty për ta regjistruar atë. Më vonë kërkuesit historianë përpiqen ti japin sens ngjarjeve, duke marrë burime të ndryshme në konsideratë dhe duke i stampuar opinionet e veta, duke i dhënë kuptim historisë. Kështu që, media është padyshim hapi i parë në të kuptuarin e historisë.

Sakaq, të rizbulosh historinë nëpërmjet dokumentave e arkivave të kohës është diçka që dihet, por sot zhvillimi i shkencës tregon se ka edhe menyra të tjera për të rizbuluar historinë në një këndvështrim tjetër. Ajo mund të rizbulohet përmes shfrytëzimit të medias e botimeve

të kohës, përmes filmit e madje kohët e fundit ka edhe perpjekje nga historianë të caktuar ta rizbulojnë atë në mënyrë shumë kreative.

Edhe pse lëndën kryesore mediat e marrin nga aktualiteti, historia mbetet megjithatë një pjesë e përhershme si për gazetarët, ashtu edhe për publikun. Kjo mund të thuhet jo vetëm për mediat me komunikim afatgjatë si libri dhe kinemaja, por edhe ato me komunikim afatshkrutër si shtypi i shkruar, televizioni, radio apo interneti. Edhe pse historianët i referohen shpesh mediave në ndërtimin e historisë, ata nuk tregojnë të njëjtin rrespekt për faktet apo dëshmitë historike që raportohen në media.

Eshtë fakt dhe aktualitet se historia është bërë gjithnjë e më e pranishme në mediat shqiptare. Nëse deri kohë më parë ngjarja historike konsiderohej rrallë herë lajm, sot kjo ngjarje shfaqet gjithnjë e më shumë si lajm i rëndësishëm apo si lajm kryesor. Faqet e shtypit të shkruar, programet televizive dhe shfaqjet online, zbulojnë cdo ditë dokumente historike, botojnë dëshmi, si dhe organizojnë debate ku përfshihen një numër gjithnjë e më i madh aktorësh. Mediatizimi i historisë gjithashtu ka sjellë një spektakolarizim të historisë. Madje vetë historianët, të lidhur nga mediatizimi, e braktisin gjithnjë e më shumë metodën shkencore dhe u drejtohen metodave gazetareske, e rëndësishme është ajo që është e veçantë, që shkakton tronditjen dhe reagimin e publikut. Sic shihet pra, marrëdhëniet media-histori janë shumëdimensionale, lidhjet mes tyre janë të shumëfishta dhe ndikimi i dyanshëm.